Loading...
 

Własność i kontrola mediów

Definicja 1: Nadawcy medialni, instytucje nadawcze, instytucje medialne


Nadawcy medialni to działająca w sposób zorganizowany zbiorowość, która ma status instytucji. Odnosi się zarówno do osób pracujących w mediach, takich jak twórcy, kreatorzy, dziennikarze, technicy, operatorzy kamer, montażyści itp. oraz do właścicieli i osób zarządzających mediami (menadżerami, redaktorami naczelnymi, dyrektorami itp.) [1].
Instytucje nadawcze to zbiorowe określenie nadawców medialnych, zarówno radiowych, telewizyjnych, jak i wydawców prasy, dystrybutorów gier komputerowych itd. [2].
Instytucje medialne to oprócz instytucji nadawczych, również instytucje przygotowujące przekazy oraz świadczące usługi na rzecz nadawców medialnych, np. agencje reklamowe, szkoły dziennikarskie, drukarnie itp. oraz organy nadzorujące media, np. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji [2].


Formy własności mediów
Na podstawie formy własności wyróżnia się trzy typy nadawców medialnych:

  • nadawcy komercyjni – własność prywatna osoby fizycznej, grupy osób fizycznych lub przedsiębiorstwa (np. koncernu, holdingu, grupy kapitałowej), w którym zarządzają właściciele albo zatrudnieni przez nich menadżerowie. Zasadniczym celem nadawców komercyjnych jest wypracowanie zysku dzięki sprzedaży przekazów odbiorcom i czasu lub powierzchni reklamowcom i sponsorom. W związku z tym nastawione są na prezentowanie treści, które mogą przyciągać bardzo dużo odbiorców – zwykle przekazów o charakterze rozrywkowym i sensacyjnym, choć nie zawsze (niektóre media komercyjne mają charakter informacyjny lub edukacyjny). Przykłady mediów komercyjnych w Polsce to np. telewizja: Polsat, TVN, radio: Radio RMF FM., Radio Zet, prasa: Fakt, Gazeta Wyborcza.
  • nadawcy publiczni – własność państwowa lub publiczna (państwo, instytucja państwowa lub publiczna). Ich celem jest pełnienie służby publicznej i realizowanie misji w dziedzinie informacji, edukacji i kultury, przykładem jest Telewizja Polska.
  • nadawcy niekomercyjni – własność organizacji, stowarzyszenia, fundacji itp. (np. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły), ich celem jest propagowanie idei macierzystej organizacji, a celami niższego rzędu – pozyskiwanie nowych członków lub zwolenników oraz integracja, np. Telewizja Trwam [2].


Zarządzanie mediami
Mediami komercyjnymi zarządzają właściciele. W zależności od wielkości medium albo robią to bezpośrednio i decydują o wszystkim, albo korzystają z pośrednich metod kierowania działalnością medialną i wówczas ich kontrola nad publikowanymi lub emitowanymi przekazami jest mniejsza. W mediach niekomercyjnych prawa i obowiązki właściciela przysługują organowi założycielskiemu, który może zarządzać w sposób autorytarny lub bardziej swobodny medium w zależności od sprecyzowanego celu działania [2]. W mediach publicznych nie ma właścicieli albo są to instytucje abstrakcyjne, np. w Polsce jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, co powoduje konieczność zarządzania nimi przez powołane do tego podmioty. Współcześnie istnieją cztery sposoby zarządzania mediami publicznymi:

  1. model rządowy – publiczne media kontrolowane są przez rząd lub większość polityczną;
  2. model profesjonalny – publiczne media elektroniczne są w dużym stopniu niezależne od kontroli politycznej i zarządzane przez zawodowy personel medialny;
  3. model parlamentarny lub model proporcjonalnej reprezentacji – kontrola nad mediami publicznymi podzielona jest między partie polityczne zgodnie z zasadą proporcjonalnej reprezentacji;
  4. model obywatelski lub korporacyjny – kontrola nad mediami publicznymi podzielona jest między różne grupy społeczne i polityczne [3].


Kontrola mediów
We współczesnych społeczeństwach kontrola środków komunikowania jest obecna i nie jest to przedmiotem debaty. Dyskusje odnoszą się do jej podmiotu, zakresu, formy, zasad oraz celów [4].
Media są regulowane w oparciu o trzy podstawowe elementy:

  1. przepisy prawne – wyznaczają i regulują działalność mediów, np. obowiązek realizowania misji przez media publiczne;
  2. zasady organizacyjne – uchwalone przez podmioty medialne wewnętrzne ustalenia, które obowiązują w tych instytucjach, np. statut, regulamin itp.;
  3. kodeksy etyczne – stworzone przez instytucje zajmujące się etyką poszczególnych branż i same w sobie stają się wytycznymi funkcjonowania systemu medialnego [5].


Środki kontroli instytucji nadawczych:

  • polityczno-osobowe – określają kto wyznacza kierunki polityki komunikacyjnej nadawcy i obejmują: wskazanie adresata i profilu tematycznego, ustalenia kryteriów oceny założonych celów, obsadzanie stanowisk kierowniczych osobami lojalnymi;
  • prawno-proceduralne – określają status prawny nadawcy i uprawnienia władz przez powołane podmioty i instytucje kontrolne do wywierania wpływu na nadawcę;
  • ekonomiczne – określają sposób finansowania instytucji medialnej, dysponowanie wpływami i możliwościami uzyskania subwencji z innych źródeł [2].


Poziom formalny regulacji medium
Media mogą być regulowane za pomocą rozwiązań prawnych lub na zasadzie samoregulacji, która opiera się na zasadach etycznych ustalonych przez samo środowisko nadawców oraz instytucje nadawcze i medialne. Kodeksy etyczne służą wzmocnieniu wolności mediów poprzez ustanowienie wysokich standardów zawodowych i etycznych związanych z uprawianiem zawodu dziennikarskiego i profesji nierozerwalnie z nim związanych. W przypadku Polski są to, miedzy innymi: Kodeksy etyczne Stowarzyszeń Dziennikarskich i Izby Wydawców Prasy, dokumentach normujących działalność Stowarzyszeń Dziennikarskich, Karty Etyki Mediów i działalności Konferencji Mediów Polskich oraz Rady Etyki Mediów oraz zasady etyczne i działalność Komisji Etyki w Telewizji Polskiej oraz w Polskim Radiu [6].

Uwaga 1: Akty prawne regulujące działanie mediów w Polsce


Wolności prasy i innych środków społecznego przekazu, jest gwarantowana w art. 14 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Zasada wolności słowa w mediach została wsparta gwarancją wolności wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji ujętą w art. 54 ust. 1 Konstytucji.

  • Konstytucja RP, Rozdział IX, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
  • Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji
  • Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o Radzie Mediów Narodowych
  • Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne
  • Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe

Modele regulacji mediów
Przedmiotem kontroli (regulacji) mediów są:

  • infrastruktura instytucji nadawczych,
  • zawartość przekazów,
  • zarówno infrastruktura instytucji nadawczych, jak i zawartość przekazów [7].
Tabela 1: Modele regulacji mediów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie McQuail D.: Teoria masowego komunikowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 244-247
regulacjimedia drukowaneradio i telewizjatelefonia, nośniki powszechne
regulacja infrastrukturybrakwysokiwysoki
regulacja treścibrakwysokibrak
dostęp nadawcyotwartyograniczonyotwarty
dostęp odbiorcyotwartyotwartyograniczony

Wyróżniamy trzy modele regulacji:

  • Model wolnej prasy .Obejmuje media drukowane (prasa i książki). Zakłada on pełną wolność prasy od regulacji i kontroli państwa, dotyczy to zarówno wszelkich form cenzury, jak i innych działań, które wpływałaby na swobodę publikacji treści w prasie. Działalność ta jest rejestrowana co wymaga jedynie zgłoszenia do odpowiedniej instytucji i dokonania rejestracji. Model ten współcześnie może być modyfikowany, aby skutecznie realizował ideę wolnej i niezależnej prasy. Państwo może wspierać wydawców prasowych korzyściami ekonomicznymi i roztaczać pewien poziom publicznego nadzoru i kontroli nad nimi ale przy zachowaniu zasady dobrowolności [8].
  • Model reglamentacji. Odnosi się do radia i telewizji. Od samego początku był on objęty ścisłymi regulacjami o charakterze prawnym. Ograniczenia te wynikały z chęci zapewnienia dostępu do ograniczonej ilości częstotliwości i przeciwdziałania nadmiernej koncentracji i powstawaniu monopoli. W przypadku radia i telewizji regulacji podlegała zarówno infrastruktura jak i zawartość przekazów [2] (więcej na ten temat w rozdziale Konkurencja i koncentracja ).

  • Model powszechnego nośnika. Odnosi się do usług telekomunikacyjnych, takich jak poczta, telefon, telegraf. Ze względu na fakt, że odnosi się głównie do dystrybucji nie był regulowany pod kątem treści. Regulacji natomiast podlegała infrastruktura i eksploatacja ekonomiczna. Od początku model ten realizował ideę usługi powszechnej dostępnej dla wszystkich [7].


Status internetu
Internet rozwinął się w duchu faktycznej wolności od wszelkiej kontroli, początkowo stosowano do niego model powszechnego nośnika i cieszył się swobodą jeszcze większa niż prasa, gdyż był otwarty na wszystkich nadawców. Trudność z regulowaniem internetu wynika z faktu, że nie przynależy on do konkretnej krajowej jurysdykcji. Ten międzynarodowy charakter przekazów sprawia trudności we wprowadzeniu prawnych uregulowań. Swoboda i brak prawnych reguł rodzi obawy przed wykorzystywaniem tego medium do działań manipulacyjnych komercyjnych lub politycznych [7].

Zadanie 1:

Treść zadania:
Proszę wymienić problemy, z którymi mierzą się instytucje regulujące media w odniesieniu do internetu?

Bibliografia

1. Dobek-Ostrowska, B.: Komunikowanie publiczne i polityczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
2. Mrozowski, M.: Media masowe. Władza rozrywka i biznes, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2001.
3. Hallin, D. C., Mancini, P.: Systemy medialne. Trzy modele mediów i polityki w ujęciu porównawczym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 30-32.
4. Gerbner, G.: Institutional pressures upon mass communication, The Sociological Review 1965, Vol. 13, Iss. 1_suppl., pp. 205-248, dostęp:22.08.2020
5. Soczyński, S.: Uwarunkowania działalności podmiotów gospodarczych w systemie medialnym społeczeństwa demokratycznego, Studia Socialia Cracoviensia 2013, nr 2(9), s. 93-100, dostęp:22.08.2020
6. Niereberg, B.: Zarządzanie mediami. Ujęcie systemowe, Wydawnictwo UJ, Kraków 2011, dostęp:22.08.2020
7. McQuail, D.: Teoria masowego komunikowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
8. Goban-Klas, T.: Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

Ostatnio zmieniona Wtorek 19 z Styczeń, 2021 20:06:47 UTC Autor: Dorota Żuchowska-Skiba
Zaloguj się/Zarejestruj w OPEN AGH e-podręczniki
Czy masz już hasło?

Hasło powinno mieć przynajmniej 8 znaków, litery i cyfry oraz co najmniej jeden znak specjalny.

Przypominanie hasła

Wprowadź swój adres e-mail, abyśmy mogli przesłać Ci informację o nowym haśle.
Dziękujemy za rejestrację!
Na wskazany w rejestracji adres został wysłany e-mail z linkiem aktywacyjnym.
Wprowadzone hasło/login są błędne.